دوده يكي از قديمي ترين محصولات توليد شده توسط بشر است. تاريخچه استفاده از آن به قرن ها پيش باز مي گردد يعني زماني كه چيني ها و هندي ها از اين ماده به عنوان رنگدانه در جوهر استفاده مي كردند. گرچه پس از قرن شانزدهم با گسترش صنعت چاپ، اهميت اين ماده افزايش يافت.
اصطلاح كربن بلك يا دوده صنعتي، در واقع به گروهي از محصولات گفته مي شود كه از اتم كربن تشكيل شده اند. اما دوده صنعتي با دوده معمولي متفاوت است. دوده صنعتي تحت شرايط كنترل شده و براي مصارف خاصي توليد مي شود و بيش از 97 درصد از تركيب آن ، عنصر كربن مي باشد . در حالي كه دوده معمولي يك فرآورده جانبي نا خواسته است.
كربن بلك ماده اي است كه نه تنها مورد توجه كساني قراردارد كه با صنعت دوده سر و كار دارند، بلكه توانسته است نظر بسياري از محققان و دانشگاهيان را در سراسر دنيا به خود معطوف نمايد. اين محصول كاربرد زيادي به عنوان فيلر براي تغيير خواص مكانيكي، الكتريكي و عبوردهي نور در محيط هايي دارد كه به آن ها افزوده مي شود و در نتيجه نقش مهمي در خواص الاستومرها، پلاستيك ها، رنگ ، جوهر و لاستيك دارد. براي مثال، اين ماده در پلاستيك ها محافظت در برابر اشعه ماورابنفش را افزايش مي دهد. در پليمرهاي ترموپلاستيك رساناي خوبي است و زماني كه به عنوان فيلر در لاستيك استفاده مي شود، پارامترهايي نظير فرسايش، ساييدگي، خراشيدگي و شكست را بهبود مي بخشد.
دوده صنعتی بنا به تركيب شيميايي، خواص رنگ دهي، اندازه ذرات و خواص كلوئيدي آن در صنايع مختلف مخصوصاً صنعت لاستيك به طور گسترده و وسيع مورد استفاده قرار ميگيرد. حدوداً 30-25 درصد وزن لاستيك را كربن تشكيل ميدهد، نه تنها اين ماده بعنوان پركننده در اين صنعت استفاده ميشود بلكه با توجه به خصوصيات مختلفي كه دارا ميباشد به آن استحكام قابل توجهي ميبخشد. بيشترين استفاده دوده پس از صنعت لاستيك سازي در صنايع جوهر سازي بخصوص براي چاپ روزنامه، رنگ سازي و پلاستيك ميباشد.
دوده صنعتی اغلب در پلاستيك و توليدات آن جهت رنگ بخشيدن، محافظت در مقابل حرارت، محافظت در مقابل فساد ناشي از تشعشعات ماوراء بنفش، خصوصيات الكتريكي و همچنين خاصيت استحكام بخشي مورد استفاده قرار ميگيرد و بعضاً در صنعت به عنوان ماده احيا كننده نيز به كار ميرود. همچنين نقش مهمي را در الاستومرها، پلاستيك ها، رنگ و جوهر بر عهده دارد. به ويژه صنعت تاير، در حدود 80 درصد از دوده صنعتي توليدي را مصرف می نماید.
این ماده يا بر اساس فرآيند توليد يا بر اساس نوع خوراك اوليه يا بر اساس نوع كاربرد و يا خواص محصول نهايي طبقه بندي مي شود.
از نظر فرآيند توليد به دو دسته تقسیم می شوند:
1. دوده هایی كه با روش تجزيه حرارتي[1]و
2. دوده هایی كه با روش سوختن جزئي[2] توليد مي شوند.
از نظر كاربرد دوده صنعتي به دو گروه اصلي تقسيم مي شوند:
1. دوده مورد استفاده در صنعت لاستيك و
2. دوده مورد استفاده در صنعت غيرلاستيكي كه اين نوع دوده ها با عنوان “دوده هاي خاص”[3] نيز ناميده مي شوند و از نظر مورفولوژي و سطح شيميايي با دوده هاي مورد استفاده در صنايع لاستيكي متفاوت مي باشند.
اين ماده نرم و ريز داراي قطري حدود 100 تا 1000 انگسترم ميباشد و شامل (%5/99ـ88) كربن، (%11ـ3) درصد اكسيژن و (%1ـ1/0) هيدروژن ميباشد. ماده اولیه تولید دوده صنعتی عمدتاًروغنهای آروماتیک هیدروکربنی می باشند که می بایست دارای مشخصات و ویژگی های خاص باشند.
[1] Thermal decomposition
[2] Incomplete combustion
[3]Special Black